Εν βρασμώ ψυχής

1 εικόνα

του Πέτρου Μάρκαρη

Κάθε εγκληματολόγος ή αστυνομικός που εργάζεται στο Τμήμα Εγκλημάτων κατά Ζωής, μπορεί να σας πει ότι οι περισσότεροι φόνοι οφείλονται στην υπέρβαση των ορίων του ατόμου. Αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκη πως κάθε άτομο που υπερβαίνει τα όρια του γίνεται δολοφόνος. Σημαίνει, απλώς, πως το άτομο που υπερβαίνει τα όρια του είναι ικανό για όλα.

Ζούμε σε μια χώρα, στην οποία οι πολίτες καλούνται τα τελευταία δυόμιση χρόνια να υπερβούν σχεδόν καθημερινά τα όριά τους. Άλλοτε η υπέρβαση αυτή οφείλεται στις επαχθείς συνέπειες των Μνημονίων και τις εκατοντάδες χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις που κατέβασαν τα ρολά. Άλλοτε στο γεγονός ότι σχεδόν κάθε οικογένεια, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, έχει και τον άνεργό της, όπως έχει και από ένα τουλάχιστον νέο ή νέα, που συγκαταλέγονται στο 51% της ανεργίας των νέων. Άλλοτε πάλι η υπέρβαση των ορίων οφείλεται σε ένα ξοφλημένο πολιτικό σύστημα, ανίκανο να κυβερνήσει τη χώρα, ανίκανο να δώσει προοπτική στους πολίτες, πέρα από τις ψευδείς και καθησυχαστικές υποσχέσεις, που ξεφούρνιζε κατά διαστήματα.

Αυτή η οδυνηρή πραγματικότητα οδήγησε τον μέσο πολίτη να ψηφίσει εν βρασμώ ψυχής. Ο βρασμός ψυχής μπορεί υπό προϋποθέσεις, να θεωρηθεί ελαφρυντικό στοιχείο κατά το ποινικό δίκαιο. Στην περίπτωση των εκλογών της περασμένης Κυριακής, ο βρασμός ψυχής ενισχύθηκε από την τακτική των δυο μεγάλων κομμάτων και κυρίως της Νέας Δημοκρατίας.

Εδώ και μήνες, ο κ. Αντώνης Σαμαράς ζητούσε εκλογές. Ένα μεγάλο μέρος των πολιτών αναρωτιόταν σε τι θα ωφελούσαν οι εκλογές και ποια λύση θα έδιναν, αλλά ο κ. Σαμαράς το είχε βάλει στο νου του να γίνει πρωθυπουργός και κώφευε. Έθεσε εκβιαστικά το ζήτημα των εκλογών και δεν σταμάτησε να ζητάει αυτοδυναμία μέχρι τρεις μέρες πριν από τις εκλογές. Ζητούσε να «του λυθούν τα χέρια», ενώ απειλούσε ότι θα εκβίαζε καινούργιες εκλογές ώσπου να πετύχει την αυτοδυναμία του.

Τώρα, εκ των υστέρων και ενόψει του αποτελέσματος, αναρωτιέται εύλογα κανείς: καλά, το κόμμα του δεν έκανε μετρήσεις, για να δει ότι τα κουκιά δεν του έβγαιναν με τίποτα; Τι περίμενε, δηλαδή, ότι από το σκάρτο 19% θα ανέβαινε στο 35%, για να καθίσει ο κ. Σαμαράς στην πρωθυπουργική καρέκλα και να κυβερνήσει με ισχνή πλειοψηφία;

Ας είμαστε, όμως, ειλικρινείς. Ο κ. Σαμαράς ενισχύθηκε σ’αυτή την προσπάθεια του από ένα τμήμα των ΜΜΕ και από ορισμένους αναλυτές και αρθρογράφους, οι οποίοι μπήκαν παθιασμένοι στο χορό και ζητούσαν και αυτοί εκλογές με πλήθος από σαθρά επιχειρήματα, εξ ων ένα: «η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα, η λύση είναι οι εκλογές». Το αποτέλεσμα των εκλογών δείχνει από μόνο του, αν η δημοκρατία έχει αδιέξοδα.

Όταν είδαν ότι τα κουκιά δεν έβγαιναν, οι αρθρογράφοι και αναλυτές άρχισαν να προβάλλουν ένα άλλο εκβιαστικό επιχείρημα: «ψηφίστε αυτούς που σας βούλιαξαν, γιατί αλλιώς θα το πληρώσετε». Και αυτό το έλεγαν σε ένα σώμα ψηφοφόρων, που είχε ήδη υπερβεί τα όρια του.

Άκουγα σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ορισμένους από αυτούς τους αρθρογράφους και μεσσίες της ραδιοφωνίας να ζητούν από το ΠΑΣΟΚ μια καθαρή συγγνώμη. Και αναρωτιέμαι εγώ με τη σειρά μου: θα βγουν τώρα οι ίδιοι να ζητήσουν συγγνώμη από τους ψηφοφόρους γι αυτά που υποστήριζαν πριν από τις εκλογές και κατά την προεκλογική περίοδο; Ή θα θεωρήσουν ότι διαθέτουν επαγγελματική ασυλία και θα συνεχίσουν να αναλύουν τους πάντες και τα πάντα, σα να μην όφειλαν καμιά εξήγηση και συγγνώμη;

Ξέρω τι θα μου πείτε όλοι. Καλά, και η Χρυσή Αυγή; Σωστά, αλλά γι αυτό το φαινόμενο υπάρχουν δυο εξηγήσεις, μια ευρωπαϊκή και μια ελληνική.

Η ευρωπαϊκή είναι ότι η Ευρώπη (η Ευρώπη, και όχι οι ΗΠΑ ή οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, το τονίζω αυτό) γλιστρούσε σε περιόδους κρίσης πάντα προς την άκρα Δεξιά. Η δεκαετία του τριάντα του περασμένου αιώνα, ως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι το ιστορικό παράδειγμα για το φαινόμενο αυτό. Και σήμερα, αν ρίξει μια ματιά κανείς στο πολιτικό χάρτη των χωρών της ΕΕ, θα διαπιστώσει τα ίδια συμπτώματα σε περίοδο κρίσης.

Η ελληνική εξήγηση είναι πιο περίπλοκη. Καταρχήν αυτό που ισχύει για την Ευρώπη σε περιόδους οικονομικής κρίσης, ισχύει και για την Ελλάδα. Από την άλλη, ας μην ξεχνάμε ότι στην περίοδο που συνηθίσαμε να ονομάζουμε μεταπολίτευση, η άκρα Δεξιά είχε βγει εκτός παιχνιδιού. Δεν υπήρχε ούτε άκρα Δεξιά, ούτε δεξιό παρακράτος. Το μεγάλο λάθος των δυο κομμάτων εξουσίας ήταν ότι αντικατέστησαν το δεξιό παρακράτος με το πελατειακό κράτος. Ας μην γελιόμαστε, και το πελατειακό κράτος ήταν ένα είδος παρακράτους με πολύ μεγαλύτερα προνόμια.

Αυτό το παρακράτος εξέθρεψε εν μέρει την άκρα Δεξιά, από τη στιγμή που στέρεψαν τα προνόμια του.

Το μεγάλο πρόβλημα που ενίσχυσε, ωστόσο, την άκρα Δεξιά και την έβαλε με 7% στο Κοινοβούλιο είναι το μεταναστευτικό. Ούτε αυτό είναι ένα αμιγώς ελληνικό, αλλά ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα. Και τα ευρωπαϊκά κόμματα της άκρας δεξιάς επωφελήθηκαν καθοριστικά από το μεταναστευτικό.

Το πρόσθετο επιβαρυντικό στοιχείο στην Ελλάδα είναι, όμως, ότι σ’εμάς το πρόβλημα είναι πολύ οξύτερο από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ιταλίας. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις που κρατούσαν τα ηνία της χώρας, αδιαφόρησαν και γι αυτό το πρόβλημα. Δεν πήραν κανένα μέτρο, δεν έκαναν την παραμικρή προσπάθεια για να το ελέγξουν, όχι με πολιτικές ρατσιστικές ή διωγμού, αλλά με μια πολιτική συγκροτημένων λύσεων. Ούτε έκαναν την παραμικρή προσπάθεια να αναβαθμίσουν τις περιοχές που είχαν οξύτατο μεταναστευτικό πρόβλημα.

Σ’ αυτά τα δυο προβλήματα, πέραν του ευρωπαϊκού, οφείλεται η επιτυχία της Χρυσής Αυγής, και όχι, επειδή, το 7% των ελλήνων ψηφοφόρων μετατράπηκε ξαφνικά σε ακροδεξιό.

Τα εγκλήματα εν βρασμώ ψυχής έχουν μια ιδιομορφία. Όταν ο δράστης βγει από την κατάσταση του βρασμού ψυχής, απολογείται συνήθως λέγοντας: «Δεν ήξερα τι έκανα. Ήταν η κακιά ώρα. Τώρα μετανιώνω.»

Αν θέλουμε να εξακριβώσουμε κατά πόσο ισχύει αυτό και για τις εκλογές της Κυριακής, θα πρέπει να πάμε σε καινούργιες εκλογές. Όχι, επειδή τις ήθελε ο κ. Σαμαράς εν τη ματαιοδοξία του. Αλλά, επειδή η λύση του να συγκροτήσουμε μια κυβέρνηση από αυτή τη Βουλή, η οποία θα διαλυθεί σε πολύ σύντομο διάστημα, είναι η χειρότερη. Ας ελπίσουμε ότι στις επόμενες εκλογές οι πολίτες θα βγουν από την κατάσταση του βρασμού ψυχής. Είναι η μόνη μας ελπίδα.

*Ο Πέτρος Μάρκαρης είναι συγγραφέας.